ΣΑΙΞΠΗΡ, ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΛΗΡ

Ο Βασιλιάς Ληρ

Ο συγγραφέας του έργου είναι ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ.

Θέμα του έργου: Το χρήμα, η δύναμη, η εξουσία καθιστά τους ανθρώπους αυταρχικούς και δεσποτικούς. Τους στερεί τη λογική, τους αποκτηνώνει φθείρει ακόμα και τις πιο ανιδιοτελείς σχέσεις (σχέση πατέρα και παιδιών).

Χαρακτήρες του έργου:

·        Ληρ: βασιλιάς της Βρετανίας.

·        Ο Δούκας της Κορνουάλης: σύζυγος της Ρεγάνης.

·        Ο Δούκας της Άλμπανης: σύζυγος της Γονερίλης.

·        Ο Δούκας του Κεντ.

·        Γονερίλη: θυγατέρα του Ληρ.

·        Ρεγάνη: θυγατέρα του Ληρ.

·        Κορδέλια: θυγατέρα του Ληρ.

·        Ο γιατρός.

·        Ο αξιωματικός (στην υπηρεσία της Κορδέλιας).

Ιστορικό παραστάσεων στην Ελλάδα:

·        Θέατρο Παλλάς.

·        Βασιλικό Θέατρο Θεσσαλονίκης.

·        Εθνικό Θέατρο.

·        Κρατικό Θέατρο.

Εμβάθυνση στους θεατρικούς χαρακτήρες:

Ο Βασιλιάς Ληρ ενσαρκώνει τον απόλυτο άρχοντα. Αποφασίζει να μοιράσει την περιουσία του έχοντας ως κριτήριο το μέγεθος της αγάπης των κοριτσιών του προς αυτόν. Έχει ανάγκη από φιλοφρονήσεις, γλυκόλογα, υποκριτικά λόγια μόνο και μόνο για να καλύψει τη ματαιοδοξία του. Δεν εξετάζει όμως αν τα λόγια των θυγατέρων του είναι ειλικρινή και πηγαία. Εναντιώνεται στην Κορδέλια η οποία εκφράζει τα πραγματικά της συναισθήματα αν και γνωρίζει ότι μπορεί να ξυπνήσει την οργή του πατέρα της. Γίνεται απάνθρωπος όταν φτάνει στο σημείο να αποκληρώσει την κόρη του και να καταρρίψει οποιοδήποτε συγγενικό δεσμό μαζί της. Τέλος διώχνει από κοντά του με τρόπο υβριστικό το δούκα του Κεντ, γιατί απλά του υπέδειξε  το σωστό και αμφισβήτησε την ορθότητα της απόφασης του.

Ο δούκας του Κεντ είναι ένας αντικειμενικός και αμερόληπτος άνθρωπος που προσπαθεί με σεβασμό να αλλάξει τη συμπεριφορά του βασιλιά Ληρ. Το αίσθημα της δικαιοσύνης και  η αγάπη του προς τη βασιλική οικογένεια τον όπλισαν με το θάρρος να συγκρουστεί με το βασιλιά. Προσπαθεί να τον πείσει ότι η απόφαση του είναι παράλογη και ότι λειτουργεί υπό την επήρεια της οργής. Αρχικά δεν καταφέρνει να τον μεταπείσει εφόσον έρχεται αντιμέτωπος με τον τυραννικό χαρακτήρα του βασιλιά Ληρ.

Η Ρεγάνη και η Γοδερίλη φέρονται υποκριτικά. Ενδιαφέρονται μόνο για την περιουσία που πρόκειται να κληρονομήσουν, γι’ αυτό καταφεύγουν σε κολακευτικά και φουσκωμένα λόγια προκειμένου να κερδίσουν την εύνοια του πατέρα τους. Οι δύο αυτές κόρες πέρα από την πατρική περιουσία που πρόκειται να κληρονομήσουν, ίσως έχουν ήδη κληρονομήσει τον εγωκεντρικό, αδίστακτο και αλαζονικό χαρακτήρα του πατέρα τους.

Σε αντίθεση με τις παραπάνω αδελφές η Κορδέλια είναι μια ειλικρινής,  αξιοπρεπής και ανιδιοτελής προσωπικότητα. Εκφράζει τα συναισθήματα της στον πατέρα της χωρίς υπερβολές και ακρότητες. Πέρα από το σεβασμό που δείχνει στον πατέρα της έχει ανεπτυγμένο και το αίσθημα του αυτοσεβασμού: αν και γνωρίζει τις συνέπειες που μπορεί να έχει η ομολογία της, εντούτοις δεν παρασύρεται από τις αδελφές τις, από την  επιθυμία του πατέρα της να ακούσει εγκωμιαστικά λόγια, από τις αδελφές της. Μάλιστα, διατηρεί της αξιοπρέπεια της αλώβητη ως το τέλος, εφόσον έμπρακτα και όχι θεωρητικά βοηθάει τον πατέρα της στις δύσκολες στιγμές του.

Ο βασιλιάς Ληρ αλλάζει ριζικά συμπεριφορά στο τέλος του έργου. Συνειδητοποιεί, παρόλη την παραζάλη του, τη λανθασμένες του επιλογές και τη σκληρότητα με την οποία φέρθηκε στην Κορδέλια. Δέχεται την φροντίδα της και την αγάπη της κόρης του. Είναι αυτή που τον μεταμορφώνει από βασιλιά σε άνθρωπο.

Εμβάθυνση στο βασικό θέμα του έργου:

Μέσα στο έργο του  Σαίξπηρ θίγονται κοινωνικά ζητήματα διαχρονικής αξίας. Η εξουσία εξαχρειώνει τους ανθρώπους, τους αφαιρεί κάθε συναισθηματικό υπόβαθρο , τους κάνει σκληρούς και απόμακρους όχι μόνο από τα μέλη του οικογενειακού τους περιβάλλοντος. Οι άνθρωποι που εξουσιάζουν αντιμετωπίζουν με καχυποψία τους συνανθρώπους τους και σπάνια δείχνουν ανθρωπιστική διάθεση.

Η δύναμη του χρήματος είναι επίσης ένα διαχρονικό κοινωνικό θέμα. Είναι ικανό να καταστρέψει ακόμα  και τους πιο ισχυρούς συγγενικούς δεσμούς, όταν γίνεται αντικείμενο συλλογικής επιδίωξης. Καθιστά τους ανθρώπους άδικους, υπολογιστές, τους συντρίβει και τους ταπεινώνει καθώς πολλοί καταφεύγουν ακόμα και σε άνομα μέσα, για να το αποκτήσουν (χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι δύο κόρες του βασιλιά Ληρ, οι οποίες κατέφυγαν σε ψεύδη προκειμένου να αποκτήσουν το μεγαλύτερο μέρος της πατρικής περιουσίας).

Τέλος αποτελεί κοινωνικό γεγονός ότι η αληθινή αγάπη δεν εκφράζεται με λόγια αλλά με πράξεις. Και οι πράξεις αποτελούν στοιχείο που δεν διαψεύδεται, δεν αμφισβητείται. Άλλωστε δεν είναι στοιχείο της προσωπικότητας πολλών ανθρώπων να μιλούν με “φανταχτερά λόγια”. Προτιμούν τις πράξεις και αυτές δίνουν αξία στην υπόσταση τους.

Τελικά η εξέλιξη του έργου δικαίωσε την Κορδέλια και τον δούκα του Κεντ. Ανταμείφθηκαν για τις πράξεις τους, κατάφεραν να βελτιώσουν το χαρακτήρα του βασιλιά Ληρ, να τον ευαισθητοποιήσουν, να τον κάνουν να κατακτήσει την αρετή της αυτογνωσίας. Τον έκαναν να αναγνωρίζει το άδικο, να υπολογίζει τους συνανθρώπους του, να λειτουργεί με γνώμονα την αγάπη και όχι το κέρδος.  Η πραγματική και ειλικρινής αγάπη της κόρης του έδωσε νόημα στη ζωή του, τον ξύπνησε “από το λήθαργο”  του έδωσε τη δυνατότητα να απολαμβάνει τη ζωή ακόμα και μετά τα 80 του χρόνια.